Taken kinderen
Mogelijke reacties van kinderen op de echtscheiding
Op korte termijn
De directe gevolgen van echtscheiding voor het kind zijn een geringere beschikbaarheid van beide ouders, financiële achteruitgang, verhuizing en het wegvallen van een deel van het sociale netwerk (en steunsysteem).
Kinderen reageren divers en vaak onvoorspelbaar op de scheiding van hun ouders. De manier van reageren is verschillend naargelang:
- leeftijd en ontwikkelingsstadium;
- hoe ouders op de scheiding reageren;
- psychisch welbevinden van het kind voor de scheiding;
- …
Niet alleen minderjarige kinderen ervaren ernstige emoties wanneer hun ouders scheiden, ook jong volwassenen en volwassen kinderen hebben vaak veel verdriet en blijven hopen op verzoening. De reacties met de daarbij behorende emoties die kinderen vertonen na de scheiding zijn niet voor alle kinderen even intens, toch kunnen we een aantal reacties beschrijven:
- opluchting (1/8 van 12-jarigen);
- verzet tegen echtscheiding (10 tot 75%);
- regressie: huilen, dwars zijn, bedplassen,…;
- somatische symptomen: buikpijn, obstipatie, astma, allergie en verkoudheden ;
- angst;
- zich in de steek gelaten voelen;
- verdriet om gedeeltelijk verlies van een ouder;
- machteloosheid;
- zich eenzaam voelen;
- afreageren;
- zich gevangen voelen in loyaliteitsconflicten;
- zelftwijfel door identificatie met ‘slechte’ ouder;
- bezorgdheid voor welbevinden van de ouders;
- schuldgevoelens;
- hoop op verzoening;
Deze kinderen staan voor een aantal extra psychologische taken die kinderen uit intacte gezinnen niet hebben, zoals:
- begrijpen en accepteren van (definitieve karakter van) de scheiding;
- omgaan met emoties;
- verwerken van schuldgevoelens;
- …
Deze ontwikkelingstaken kunnen interfereren met de ‘normale’ ontwikkelingstaken, en aldus vertragingen of stoornissen in de ontwikkeling veroorzaken. Het succesvol volbrengen van deze extra ontwikkelingstaken kan kinderen echter ook competenter en sterker (zelfstandiger) uit de crisissituatie te voorschijn laten komen. De meeste kinderen passen zich in een periode van 2 à 3 jaar aan de veranderde situatie aan.
Op lange termijn
Voor wat betreft de psychische aanpassing van kinderen op lange termijn geldt ook hier dat het uiteindelijke resultaat afhankelijk is van risico – en beschermende factoren. Een groot aantal kinderen beschikt over veel veerkracht en weet op de lange termijn goed om te gaan met de veranderingen die de echtscheiding met zich mee heeft gebracht. Er zijn ook kinderen die nog lange tijd na de echtscheiding vertragingen en stoornissen in de ontwikkeling hebben. Ook zijn er kinderen die zich goed lijken aan te passen aan de echtscheiding maar dan later (vaak in adolescentie) een uitgestelde reactie vertonen. We kunnen in elk geval niet zomaar stellen dat echtscheiding op lange termijn voor alle kinderen negatieve gevolgen heeft.
Adolescenten die een echtscheiding van hun ouders meemaakten, gebruiken meer alcohol en drugs dan kinderen uit intacte gezinnen. Onder hen komt ook meer delinquent gedrag voor.
De schoolprestaties van kinderen blijken na de scheiding tijdelijk te verslechteren. Kinderen hebben vooral last van hevige conflicten die zich rondom de scheiding afspelen.
Jonge vrouwen die in hun jeugd de echtscheiding van hun ouders hebben meegemaakt, ervaren soms onzekerheden en problemen in het aangaan en in stand houden van relaties met mannen. Er blijkt een samenhang te bestaan tussen het als kind meemaken van een scheiding en het zelf scheiden op latere leeftijd. Ook de houding ten aanzien van huwelijk en echtscheiding lijkt negatief te worden beïnvloed door het meemaken van een scheiding in de jeugd. Deze jongeren hebben minder vertrouwen in relaties, wonen vaker en langer samen.
Ook al zijn niet alle onderzoeken eenduidig over de gevolgen van echtscheiding voor kinderen, toch komen er risico - en beschermende factoren uit een aantal studies naar voor. Er zijn factoren in het kind zelf en in zijn omgeving aanwezig die het kind kwetsbaar kunnen maken voor of het juist weerbaar kunnen maken tegen de eventuele negatieve gevolgen van echtscheiding.
Factoren in het kind zijn:
- het temperament;
- de intelligentie;
- de leeftijd;
- de sekse van het kind.
Factoren in de omgeving zijn:
- interactie met de ouders;
- de aanwezigheid van persoonlijkheidsproblemen of stress bij de ouders;
- conflicten tussen de ouders;
- relatie tussen broers en zussen;
- aan – of afwezigheid van steun buiten het gezin (grootouders, leeftijdsgenoten, school,…);
- vooral psychosociale kenmerken van ouders en hun competentie met stressvolle gebeurtenissen en hun vermogen om steun te vragen en problemen op te lossen !!;
